De OBAS en de Schrans

O.B.A.S. betekent Onderlinge Brand-Assurantie-Sociëteit.
Deze onderlinge brandverzekering voor Leeuwarderadeel, Idaarderadeel, Rouwerderhem en Baarderadeel werd opgericht in 1815 te Wirdum op initiatief van de heren P.J. van Beyma en Doeke W. Hellema, beiden woonachtig te Wirdum. In die tijd ontstond er behoefte aan brandverzekeringen voor de grote Friese boerderijen, die door hooibroei soms ten prooi aan vlammen vielen. Boeren vormden dan een ‘onderlinge’ waarbij ze onderling afspraken gezamenlijk de schade te dragen. In 1811 was om dezelfde reden al de Achlum opgericht. De eerste twee letters van Achmea herinneren nog aan deze oorsprong. Ook de OBAS is uiteindelijk opgegaan in Achmea.

De OBAS had eerst kantoor in Wirdum ten huize van de boekhouder Hellema.
Ik 1844 kon men voor de volle waarde verzekeren. In 1886 kwam de eerste brandkast.

In 1889 verhuisde het kantoor naar de Schrans 87 in Huizum, naar het woonhuis van de toenmalige boekhouder.
Die woonde in het pand waar tot voor kort slagerij De Bras in gevestigd was.

De OBAS wilde een echt kantoor en betrok in 1920 na een verbouwing, waarbij een nieuwe gevel voor het pand werd geplaatst, Schrans 59.

Er ontstond behoefte aan een eigen vergaderruimte en aan een stevige kluis van gewapend beton, inbraak- en brandvrij. Het pand van de buren kwam te koop, nummer 57. Hierin zat de behanger/stoffeerder J.C. Ultzen. Hij verkocht zijn pand aan de OBAS. Er volgde weer een grondige verbouwing waarbij weer een compleet nieuwe gevel voor beide panden werd gezet om er een solide geheel van te maken. Dat is de huidige gevel.
Een eigen vergaderruimte werd gerealiseerd. Dat is nu onze wachtkamer.
Ook werd een betonnen kluis gebouwd en daarin zit nu onze röntgenkamer.
De nieuwe geval moest de zakelijkheid en de degelijkheid van een verzekeraar uitstralen.

Op de begane grond was het verzekeringskantoor gesitueerd en op de de verdieping de directeurswoning.
Nu hebben we de praktijkruimte op de begane grond en de kantoorruimtes en kantine op de verdiepingen.
Er was zelfs een schiphuis beschikbaar voor de directeur, aan de Potmarge, het oude riviertje dat achter deze panden langs loopt.
In 1947 werd de heer Jan Fokma adjunct-boekhouder en in 1956 volgde zijn benoeming tot directeur.

OBAS glas in lood ramen in de wachtkamer van der praktijk. Dit was voorheen de vergaderruimte van de brandverzekering.

In de tijd voordat de kuilbulten hun intrede deden, werd het wintervoer voor de koeien in de vorm van hooi bewaard, hoog opgestapeld in de grote Friese schuren. Als het hooi wat nat geoogst werd, bestond het gevaar van hooi-broei. Dit was heel brandgevaarlijk. De verzekeraar waarschuwde hiervoor in de Leeuwarder Courant:

In de vijftiger jaren komen er mega grote OBAS neon letters op het dak.

Er ontstond een fusiegolf in verzekeraarsland. Daarin werd OBAS een onderdeel van het grotere OTOS.
Op 12 februari 1971 wordt de Sociëteit ontbonden en gaat deze op in OTOS-verband. OBAS directeur Jan Fokma zet daartoe zijn handtekening op een buitengewone vergadering in het Oranje Hotel.
In 1974 had de verzekeraar het hele pand aan de Schrans nodig en verhuisde de familie van directeur Jan Fokma naar elders.

De grote lichtreclame van de OBAS verdween toen van het dak en er kwam nu OTOS verzekeringen boven de ingang voor terug. OTOS wilde voor het gefuseerde en groeiende verzekeringskantoor een groter gebouw in Leeuwarden en zette de kleinere locaties te koop. Het pand aan de Schrans wordt verkocht aan de Leeuwarder orthodontisten Steutel & De Groot die met hun praktijk uit hun pand aan de Druifstreek groeiden.

Het kantoor van de OTOS bleef hier gevestigd tot 16 oktober 1978. (Beide verzekeringsmaatschappijen zijn 1986 opgegaan in het grotere Avéro concern en daarna in Achmea.)

De letters “ONDERLINGE BRAND ASSURANTIE SOCIETEIT” bleven staan en verdwenen pas toen het pand in 1979 tot orthodontiepraktijk werd verbouwd door Steutel & De Groot.

Via de Leeuwarder Weekendschool Baljée, die een excursie naar onze praktijk ondernam, kwamen we in contact met Jildou Fokma, kleindochter van de oud OBAS-directeur Jan Fokma.
Toen hebben we een bezoek aan het pand georganiseerd met haar vader Fokko en oom Tjerk Fokma, in 2015. Dat was voor hen een leuk terugzien. Ze wisten nog veel over hun jeugd in dit pand te vertellen waarin ze tot 1974 woonden. Het werd een interessante ‘sentimenteel journey’. Hieronder wat foto’s van dit leuke bezoek.